بشر، به صِرف بشر بودن، حقوقی فطری و الهی دارد و حقوق بشر و تکالیف او را خداوند مقرّر کرده است و در مورد حقوق و وظایف جزئی و متغیر که در شرایط تاریخی، تابع تحوّلات است باید با عقل، اجتهاد و نواندیشی کرد. اما حقوق بشر، امری خدائی است.
بشر، به صِرف بشر بودن، حقوقی فطری و الهی دارد و حقوق بشر و تکالیف او را خداوند مقرّر کرده است و در مورد حقوق و وظایف جزئی و متغیر که در شرایط تاریخی، تابع تحوّلات است باید با عقل، اجتهاد و نواندیشی کرد. اما حقوق بشر، امری خدائی است.
قیامت چه موقع بر پا میشود؟ یا جای قیامت کجاست؟ آیا در زمین است؟ در یکی از کرات آسمانی است؟ آنجائی که خداوند عزّ وجلّ، بهشت و جهنّم را برای مؤمنین و کافرین قرار داده کجاست؟ محلّش کجاست؟ زمانش کی خواهد بود؟ برای پاسخ مقدّمهای را ذکرمی نمائیم، و پس از بیان این مقدّمه معلوم میشود که زمان قیامت کی میباشد و مکان بهشت و جهنّم کجاست.
در این مقاله به مبانب فکری و برخی نکات اساسی تفکر صدرالمتالهین در باب انسان شناسی میپردازیم.
با توجه به اهمیت انسانشناسی در حکمت متعالیه صدرالمتالهین، نویسنده کوشیده است با توجه به مبانی فلسفی، او را در هستیشناسی و معرفتشناسی حقیقت انسان از حیث جسم و جان یا روح و بدن معرفی کرده و تعامل نفس و بدن را از جهت هستیشناختی، یعنی پیمودن مراتب وجود و از حیث معرفت شناختی، یعنی جایگاه نفس و قوای حسی در معرفت و تاثیر عرفت بر نفس بررسی کند. حاصل این بررسی تعیین نقش معرفت در تکامل نفس و رسیدن به درجه انسان کامل از حیث علم و عمل است کلید واژهها: انسانشناسی، نفس، جسمانیه? الحدوث و روحانیه? البقاء، تجرد نفس، مراتب نفس، علم، حکمت عملی و سعادت.
آنچه در این مقاله بررسی میشود تبیین سهم و کارکرد عقل در زمینه دینشناسی است. اینکه کار عقل در رابطه با دین چیست؟
در ادامه بررسی آیاتی از قرآن کریم پس از آیات سوره مبارکه فتح، که در ظاهر مورد استناد برخی از افراد قرار گرفته است و آن ها را دلیلی بر خدشه دار شدن عصمت نبی مکرّم اسلام تلقّی می نمایند، به آیات سوره مبارکه ضحی رسیدیم. می فرماید: أَلَمْ یَجِدْکَ یَتِیمًا فَآوَى وَ وَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدَى وَ وَجَدَکَ عَائِلًا فَأَغْنَى؛ مگر نه اینکه تو را یتیم یافت پس پناه داد و تو را سرگشته یافت پس هدایت کرد و تو را تنگدست یافت و بىنیاز گردانید.(1)
دین اسلام دینی است که از همان ابتدا به عقل و پذیرش عقلانی اهمیت بسیار می داد و بر مبنای مشترک میان انسان ها و فطرت سلیم آن ها اقدام به دعوت می نمود. در این صورت است که با میل و رغبت از آن استقبال می شود و روز به روز نیز بر گستره آن در جهان افزوده می گردد. نبی مکرّم اسلام در سال های آغازین بعثت خود با اعلام جهانی بودن دعوت دین اسلام، اقدام به فرستادن نامه به اقصی نقاط جهان نمودند تا همگان را با این دین آسمانی که پیروی از آن سبب سعادت و نیک انجامی است، آشنا کنند.
اینکه وحی، حق محض و ناب و خالص و از هرگونه خطا و شک مصون است، امری برهانی و غیرقابل بحث است. این نکته نیز که علوم و معارف بشری درآمیخته با خطاست و حق محض نیست، جای تردید ندارد؛ اما سخن این است که آنچه از وحی در دسترس بشر است، چیست؟ الفاظ وحی در دسترس ماست یا معانی وحی؟!
در مورد ارتباط عقل و وحی یکی دیگر از موضوعاتی که در این زمینه می تواند مطرح شود آن است که آنچه به پیامبر اکرم نازل شده است معانی وحی بوده است یا الفاظ وحی؟! یعنی آیا قرآن به همین صورت و با همین الفاظ بر پیامبر نازل شده است یا این که تنها معانی و مفاهیم وحی به پیامبر القا شده است و خود نبی مکرم آن ها را با بیان خود مطرح نموده اند؟!!