در سوره صافات، اسم علم را جمع بسته و گفته «سَلامٌ عَلَى إِلْ یَاسِینَ[1]» که «إِلْ یَاسِینَ» جمع «الیاس» است و در آیه 123 همین سوره است که میگوید: «وَإِنَّ إِلْیَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ» و جمع بستن اسم علم غلط است و اساسا آل یاسین کدامند؟
در تفسیر مجمع البیان آمده که این کلمه را یکی به دوشکل قرائت کردهاند:
1. «آل یس»: ابن عامر و نافع و رویس از یعقوب از قاریان قرآن «آل یس»خوانده اند.
ابو علی از ادیبان عرب میگوید: دلیل کسی که «آل یس» خوانده این است که «آل» در قرآن، جدای از «یس» است و این جدا بودن،دلیل است بر اینکه مصغّر آل، أهیل است.
2. «الیاسین»: بقیه، «إلیاسین» خواندهاند.
زجاج که خود از ادیبان است، میگوید: «إلیاسین» جمع «إلیاس» است و «إلیاسین» شامل خود إلیاس و امت مؤمن او میشود.
بنابراین «الیاسین» کسی است که از شیعیان و اهل آئین این بزرگوار «الیاس » باشد، بنابر اینکه یاء را یاء نسبت بگیریم یعنی «الیاسیین »، سپس یاء حذف میشود کما این که مثل أعجمین و اشعرین که در اصل اعجمیین و اشعریین بوده است.[2]
3. همچنین میتوان گفت: «الیاس و الیاسین» دو لغت هستند مثل «میکال و میکائیل» چنانکه «إدریس و إدراسین».[3]
طبق این معنی اصلا کلمه « الیاسین» جمع نیست بلکه یک کلمه جداگانه می باشد و با این بیان حضرت الیاس علیه السلام دو نام داشتند: الیاس و الیاسین .
اما إلیاسین کیایند؟ مفسران و مورخان در مورد «الیاسین» نظرات متفاوتی دارند:
الف) بعضی آن را لغتی در الیاس میدانند، یعنی همانگونه که فیالمثل، «میکال و میکائیل» دو تعبیر از آن فرشته مخصوص هستند، و «سینا و سینین» هر دو نام برای سرزمین معروفی هستند. «الیاس و الیاسین» نیز دو تعبیر از این پیغمبر بزرگ هستند.
ب) بعضی دیگر آنرا جمع میدانند به این ترتیب که «الیاس» با یاء نسبت همراه شده و الیاسی شده و بعد با یاء و نون جمع بسته شده و «الیاسیین»گردیده و پس از تخفیف «الیاسین» شده، بنابراین مبناء، مفهومش کلیه کسانی را شامل میشود که به «الیاس» مربوط بودند و پیرو مکتب او شدند.
ج) «آلیاسین» با الف ممدوده ترکیبی است که از کلمة «آل و یاسین»، یاسین طبق نقلی نام پدر الیاس بود و طبق نقل دیگری از نام های پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ است، بنابراین، «آل یاسین» به معنای خاندان پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ یا خاندان آل یاسین پدر الیاس میباشد.
قرائن روشنی در خود قرآن است که همان معنای اول را تأیید میکند که منظور از «الیاسین» همان الیاس است؛ زیرا بعد از آیه «سلام علی إلیاسین» به فاصله یک آیه میگوید: «او از بندگان مؤمن ما بود» بازگشت ضمیر مفرد به «إلیاسین» دلیل بر این است که او یک نفر بیشتر نبوده، یعنی همان الیاس.
دلیل دیگر اینکه این آیات چهارگانهای که در پایان ماجرای الیاس بودند، عیناً همان آیاتی هستند که در پایان داستان نوح و ابراهیم و موسی و هارون بودند و هنگامی که این آیات را در کنار هم قرار میدهیم، میبینیم سلامی که از سوی خدا در این آیات ذکر شده، به همان پیامبری است که در صدر سخن آمده است. «سلام علی نوح فی العالمین ـ سلام علی ابراهیم ـ سلام علی موسی و هارون»، بنابراین در اینجا هم «سلام علی إلیاسین» سلام بر الیاس خواهد بود (دقت کنید). [4]
نتیجه این شد که با این بیان «الیاسین» جمع نیست، بلکه خود کلمه ای جداگانه می باشد که حضرت الیاس را با آن نام هم می خواندند.
نکتهای که مهم است این است که در بسیاری از تفاسیر حدیثی نقل شده که سند آن به ابن عباس برمیگردد و او میگوید:
منظور از «آل یس» آل محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ هستند، چرا که «یاسین» از اسماء پیامبر اسلام است.[5]
یاد آوری این نکته ضروری است که این روایت با آیه منافات ندارد، زیرا منظور خداوند متعال از این آیه حضرت الیاس پیغمبر می باشد که دو نام داشته «الیاس و الیاسین» ولی یاسین که برگرفته از اول سوره «یس» می باشد، یکی از نام ها و یا القاب پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم و مراد از آلش نیز ائمه هدی علیهم السلام هستند و لذا در روایات آمده است که سلام بر آل یاسین یعنی سلام بر امامان شیعه که جانشینان بحق رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می باشند.
پی نوشت ها:
[1]. صافات / 130 .
[2]. طبرسی، تفسیر مجمعالبیان، بیروت، چاپ دارالمعرفة، چاپ هشتم، 1408 هـ، ج 8، ص 712.
[3]. طبرسی، تفسیر مجمعالبیان، بیروت، چاپ دارالمعرفة، چاپ هشتم، 1408 هـ، ج 8، ص 712.
[4]. مکارم شیرازی، ناصر و همراهان، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، زمستان 1376 ش، چاپخانه چاپ مدرسه الامام امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ، ج 19، ص 6 ـ 145.
[5]. مکارم شیرازی، ناصر و همراهان، تفسیر نمونه،، ج 19، ص 6 ـ 145.
- تاریخ نشر: يكشنبه / ۲۰ ارديبهشت ۱۳۹۴