ریشه‌ها و عوامل پیدایش اسراف در زندگی

بسیاری از افراد از تبعات شوم و خطرناک اسراف در دنیا و آخرت اطلاعی ندارند و یا اینکه از آن غافل هستند از این رو در میزان مصارف خود دقت لازم را به خرج نمی دهند.

 

به گزارش تبیان یکی از خطرناک‌ترین رذایل اخلاقی که ازجمله بزگترین گناهان کبیره نیز به حساب می‌آید اسراف، زیاده روی و خروج از اعتدال و میانه روی است. گناه بزرگی که تبعات جبران ناپذیری را برای افراد در دنیا و آخرت به دنبال خواهد داشت. آیات و روایات فراوانی گویای قبح و زشتی اسراف و زیاده روی در زندگی است. از جمله اینکه در روایتی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که فرمودند:

«إنَّ القَصدَ أمرٌ یُحِبُّهُ اللّه ُ عزّ و جلّ ، و إنَّ السَّرَفَ یُبغِضُـهُ ؛ حتّى طَرْحُکَ النَّواةَ فإنّها تَصلُحُ لِشَیءٍ ، و حَتّى صَبُّکَ فَضلَ شَرابِکَ؛[1] میانه روى ، کارى است که خداوند عزّ و جلّ آن را دوست دارد ، و اسراف را ناخوش مى دارد ، حتّى دور انداختن هسته[ى میوه] را ؛ زیرا آن به کارى مى‌آید و حتّى دور ریختن زیادى نوشیدنى ات را .»

علل و عوامل پدیده شوم اسراف در زندگی

 سوالی بسیار مهمی که در خصوص اسراف مطرح است اینکه چه چیزی باعث بروز این رفتار غیر اخلاقی در زندگی می‌شود در این نوشتار سعی داریم به طور اختصار به این پرسش مهم جواب دهیم.

1-جهل و نادانی

یکی از مهمترین عاملی که باعث بروز این رفتار زشت در زندگی شده است، جهل و نادانی است.  بسیاری از افراد از تبعات شوم و خطرناک اسراف در دنیا و آخرت اطلاعی ندارند و یا اینکه از آن غافل هستند از این رو در میزان مصارف خود دقت لازم را به خرج نمی‌دهند.  کما اینکه خدای متعال  درتوصیف قوم اسراف کار لوط آنها را به صفت جهالت و نادانی معرفی می‌فرماید: «بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ؛ [نمل/55] بلکه شما گروهى نادانید.»

در روایتی از امام علی(علیه اسلام) نقل شده است. «لَا تَرَى الْجَاهِلَ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطاً؛[2] جاهل را نمی‌بینی، مگر اینکه یا افراط می‌کند و یا تفریط.»

2- رفاه طلبی و دنیا زدگی

ازجمله مهترین عوامل تأثیر گذار در پدیده شوم اسراف دنیا طلبی و اشرافی‌گری در زندگی است. ثروت فراوانی در صورت فقدان ایمان و باور به آموزه‌های الهی موجب می‌شود انسان حد و مرز تعادل را در مصرف و امور خود رعایت نکند و گرفتار بلای اسراف و زیاده روی شوند.

3- احساس حقارت و خود کم بینی

بعضی از افراد به خاطر فقدان عزت نفس و کرامت انسانی عزت و بزرگی خود را در دارایی، ثروت  و مصرف بیشتر مال دنیا می‌بینند از این در تصور این دسته افراد به هراندازه  بتوان مصارف زندگی خود را بیشتر کنند و از زندگی تجملاتی بیشتری برخوردار باشند، نزد دیگران از جایگاه و عزت بیشتری برخوردار خواهند بود.

 به عبارت دیگر فخر فروشی به خاطر فقدان عزت نفس میتواند ازجمله عوامل مهم تولید اسراف در زندگی بشمار آید. کما اینکه  در روایتی از رسول اکرم(صلی‌الله علیه واله وسلم) این چنین نقل شده است: «أمّا علامةُ المُسرِفِ فأربَعةٌ : الفَخرُ بالباطِلِ ، و یَأکُلُ ما لَیسَ عِندَهُ ، و یَزهَدُ فی اصطِناعِ المَعروفِ ، و یُنکِرُ مَن لا یَنتَفِعُ بِشَیءٍ مِنهُ؛[3] نشانه اسرافکار چهار چیز است : به کارهاى باطل مى نازد ، آنچه را فراخور حالش نیست مى خورد ، در کارهاى خیر بى رغبت است و هر کس را که بدو سودى نرساند ، انکار مى کند.»

4-وسواس در طهارت و نجاست

یکی از عوامل روانی که منجر به اسراف و زیاده روی در مصرف می‌شود، وسواس است.  بیماری وسواس که نوعاً در قشر متدینین بیشتر مشاهده میشود موجب میشود که افراد از حالت تعادل روانی و تصمیم گیری در مصرف خارج شوند و رفتارهای خلاف عرف و شرعی از خود بروز دهند. افراد وسواس گاهی برای غسل کردن صدها لیتر آب هدر میدهند و اینکه برای انجام وضو آن قدر شیر آب را  بدون دلیل باز نگه میدارند که منجر به افتادن در  فعل حرام اسراف می‌شوند.

سخن آخر

در این نوشتار به چهار دلیل عمده بروز رذیله اخلاقی اسراف اشاره شد ولی با تحقیق و تفحص در زندگی نوع انسانها می‌توان دلایل دیگر نیز همچون،‌ تغییر فرهنگ،‌ تبلیغات منفی،‌ عدم تربیت درست در زندگی. تقلید کورکورانه. رقابت‌های ناصحیح در دنیا، وهمچنین عوامل سیاسی را از جمله عوامل تأثیر گذار در پدیده اسراف در زندگی بیان کرد.

__________________________

پاورقی:

[1]. بحار الأنوار :ج ٧١/ص٣٤٦/ح١٠.

[2]. نهج البلاغه، حکمت70.

[3]. تحف العقول : ٢٢ .