آخرین رویدادها:
آخرین مطالب
پربیننده ترین مطالب
پیوندها
کلید واژه
موضوعات
بایگانی
حدیث تصادفی
خلاصه آمار
اعلانـات
نسیمی از سیره پیامبر صلی الله علیه و آله
برقراری رابطه و پیوند مناسب میان اخلاق و سیاست همواره از مهم ترین مباحث اندیشه ی سیاسی بوده است.اخلاق در سیاست جایگاه ویژه ای دارد، زیرا اگر سیاستمداران و رهبران کشورها در روش حکومت خود اخلاق را کنار بگذارند موجب تخریب روابط خود با مردم می شوند؛ چنانچه این تفاوت حکومتداری (یعنی سیاست تۆام با اخلاق و سیاست منهای اخلاق) در زندگی معصومین(علیهم السلام) به عنوان پیشوایان دین، و سیاستمداران دیگر ادیان به خوبی نمایان است.
اخلاق سیاسی
سیاست از آن دسته واژه هایی است که به نحو متداول در محاورات روزمرّه‌ی ما مورد استعمال قرار می گیرد. ارائه‌ی تعریفی جامع و مانع از سیاست کار دشواری است. در مورد ریشه‌ی لغوی این واژه باید گفت که از مادّه‌ی «ساس» به معنای ریاست گرفته شده است و در اصطلاح به معنای «اقدام و انجام چیزی بر طبق مصلحت آن»(1) است.
اخلاق سیاسی به رفتارها و کردارهایی گویند که یک سیاستمدار باید در حوزه ی سیاست بدان پای بند باشد. در برخوردهای سیاسی، چالش های سیاسی و اختلافات طبیعی بین احزاب، گروه ها و جناح ها، نوع برخورد و اخلاق و رفتار هم باید به گونه ای باشد که جامعه را متشنج نکند، و به اختلاف و تفرقه نکشاند. در عین این که ممکن است با هم اختلاف کلان و سلیقه ای در روش ها، رویکردها و راهکارها داشته باشند، ولی باید سعی کنند همدیگر را درک و تحمّل و احترام نمایند.چنین برخورد سزاوارانه می تواند در توسعه ی سیاسی جامعه ی دین دار و حلّ مسائل بزرگ سیاسی نقش بسیار مثبتی ایفا کند؛ اما اگر در این حوزه، نوع رفتارها نسبت به همدیگر تخریبی باشد، به گونه ای که برای کنار زدن رقیب از هیچ حیله و مکری کوتاهی نکنند، بی شک جامعه به بحران سیاسی مبتلا خواهد شد. متأسفانه یکی از مشکلات دامن گیر بعضی از سیاست مداران، در این نظام مبتنی بر ارزش های اخلاقی و دینی، همین است.
سیاست اسلام و غرب
سیاست اسلام، سیاست خاصی است و اختلاف اساسی اسلام با فلسفه سیاسی غرب در مساله وحدت دین و سیاست در اسلام، آشکار می شود. در نظام سیاسی اسلام، اخلاق نه تنها از سیاست جدا نیست، بلکه سیاست اسلامی بر فلسفه اخلاق استوار است.
سیاست در ایدئولوژی غرب برای کسب قدرت است ولی در مکتب اسلام، سیاست برای کسب قدرت نیست، بلکه قدرت وسیله ای است برای احقاق حق و گسترش دادگری و از بین بردن ظلم و فساد، هدف خدمت به مردم و آشنا ساختن آنها با فضائل و کمالات انسانی است و لذا هیچ وقت مرد سیاست در اسلام، در معرض این خطرقرار نمی گیرد که به شر روی آورد و خویشتن را به گناه و پلیدیها آلوده سازد.
سیاستمدار مسلمان، طبق وظیفه دینی مکلف است تعالیم اخلاقی را در اعمال خود بکار بندد و در اخلاق و رفتار، نمونه فضائل عالی انسانی باشد. سیاست اسلامی، حفظ شرف و عزت نفس و شرافت روح را از وظائف قطعی سیاستمدار شناخته و به هیچ سیاستمداری اجازه نداده است که باعث ذلت و خواری خود شود و به حقارت و فرومایگی تن دردهد و برای جلب منافع مادی شرف انسانی خود را پایمال نماید. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «خداوند کارهای شخص مۆمن را به خودش واگذار نموده تا آن طوری که میل دارد، عمل نماید ولی به وی اجازه نداده است که خود را ذلیل نماید و موجبات پستی و خواری خویش را فراهم آورد».(2)
سیاستمدار مسلمان، مکر و فریب، دروغ و اغفال، خدعه و تدلیس و ریا و تزویر و سایر رذائل اخلاقی را از عیوب اخلاقی می داند و نفعی که از این راهها عاید شخص می گردد، ناپاک و پلید می خواند. چنانچه خداوند پیامبر خویش را به دور از هر خدعه و نیرنگی معرّفی کرده و می فرماید: «وما کان لنبی أن یغلّ و من یغلل یأت بما غلّ یوم القیامه»(3)
این آیه در زمانی نازل شده که در غزوه‌ی بدر، قطیفه‌ی سرخی از غنائم کم شد. دراین هنگام برخی گفتند که آن را پیامبر برداشته است و بدینوسیله پیامبر را متهّم کردند. خداوند در این هنگام پیامبرخویش را از تمامی این اتّهامات تبرئه ساخت و با تأکید بر امانتداری رسول خویش، وی را از هرگونه خیانت ورزی مبرّا دانست.
سیره پیامبر در اخلاق سیاسی
در مسیر زندگی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) موارد زیادی پیش آمد که به کاربستن تعالیم اسلام و عمل به وظائف اخلاقی مستلزم ضرر و در تزاحم با منافعش بود، ولی او ضرر را تحمل کرد و از منفعت چشم پوشید.
به عنوان نمونه، ایشان در سالهای قبل از هجرت از فرصت اجتماعات قبائل و عشائر عرب که به مکه می آمدند، استفاده می نمود و با هرگروهی جداگانه در محل سکونتشان درباره رسالت خود گفتگو می کرد.
در یکی از سالها موقعی که جمعیت در سرزمین منا متراکم بود، پیامبر(صلی الله علیه و آله) دعوت خود را آغاز نمود، ابتداء به طرف خیمه های «بنی کلب » و سپس به جانب «بنی حنیفه » رفت و پیام خود را به آنان ابلاغ کرد و آنان را به اسلام دعوت نمود ولی آنها نپذیرفتند و جواب رد دادند. پس از آن به سوی منازل بنی عامر رفت و اسلام را به آنها عرضه کرد، یکی از بزرگان آن قبیله به نام «بیحره » متوجه چهره جذاب و آهنگ گرم و نافذ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) شد و گفت: اگر می توانستم این جوانمرد را از قریش جدا کنم و به اختیار خود درآورم با قدرت نیروی او تمام عرب راقبضه می کردم و آنها را مطیع خود می ساختم سپس رو به آن حضرت کرد و گفت: «اگر امروز با شما به امر نبوت بیعت کردیم و ازآن پس خداوند موجبات پیروزی تو را بر مخالفان فراهم آورد، آیا زمام امور، بعد از شما برای ما خواهد بود؟ در پاسخ با صراحت و صداقت فرمود: «اختیار امر بعد از من برای خداوند است و آن رادر موردی که بخواهد، قرار خواهد داد».«بیحره » گفت: «آیا امروز به یاری شما برخیزیم و گلوهای خود را هدف سلاحهای عرب قرار دهیم و پس از آن که پیروز شدید، زمامداری امور برای دیگران باشد؟ ما را به کار تو نیازی نیست » و از دعوت آن حضرت سر باز زد.(4)
کلام آخر:
بنابراین سیاستی کارساز است و موجب توسعه جامعه می گردد که تۆام با اخلاق و دیانت باشد، و فریب و دروغ و تزویر در آن راهی نداشته باشد؛ و چنانچه ذکر شد بهترین الگوها در زمینه اخلاق سیاسی و سیره سیاسی معصومین (علیهم السلام) است.
پی نوشتها:
1ـ لسان العرب، ابن منظور، ج6، ص 107.
2ـ وسائل الشیعه، ج 11، ص 424، باب 12 کراهه التعرض للذل.
3ـ آل عمران/ 161.
4ـ سیره ابن هشام، ج 1، ص 424 .
