آیا جهان تصادفی بوجود آمده است؟

یکی از راه های خداشناسی حس است. برهان نظم یکی از عمومی ترین برهان های اثبات وجود خداوند متعال است که در آن علم، قدرت و شعور ناظم به اثبات می رسد.

 

دلیل آن هم این است که چون مقدمه حسی دارد برای عامه مردم قابل فهم و درک است و قرآن و روایات هم به این برهان عنایات خاصی دارند .
برهان نظم یک مقدمه حسی دارد که صغرای برهان است از طریق علم و از طریق حواس کشف و اثبات می شود. اگر در مجموع برهان دقت کنیم برهان، برهان عقلی است. کبرای برهان عقلی است و مجموع آن نیز عقلی است ولی چون براهینی هم داریم که هر دو مقدمه عقلی هستند برای اینکه این برهان ها از هم تفکیک بشوند برهان های شبیه برهان نظم را برهان تجربی می نامیم. در حالی که این برهان ها هم واقعاً عقلی هستند زیرا حرف اول و آخر را عقل می زند هم به لحاظ حکمی که می کند و هم به لحاظ مقدمه اول آن که عقلی است.
سخن قرآن بیشتر در رابطه با اثبات صانع است که به نوعی به برهان نظم و براهین شبیه برهان نظم مربوط می شود. اگرچه ایرادهایی هم بر این برهان وارد است که بخشی از این ایرادها به خاطر این است که به رسالت این برهان توجه نمی شود. خیال می کنند که این برهان می خواهد واجب الوجود را اثبات بکند یا بعضی از صفات مثل رحمان و رحیم بودن خدا را اثبات بکند.

مولفه های ناظم جهان

 لذا ایرادهایی گرفتند در حالی که این برهان رسالتش آن نیست بلکه فقط دست ما را می گیرد و یک قدم از عالم ماده به ماوراء ماده می برد. یک ناظم ماورائی را ثابت می کند که از وراء ، این عالم را اداره می کند و نظم و انسجام موجود در عالم را ایجاد کرده و نگه می دارد.
 طبیعی است که این ناظم باید علم داشته باشد، مدیر و مدبر باشد یعنی باید رب باشد و حیات داشته باشد. اینها چیزهائی است که می توان از برهان نظم فهمید اما بعضی از صفات خدا را از این برهان نمی توان فهمید. 
اینکه در عالم، نظم حاکم است شبهاتی مطرح شد که در واقع شبهه به صغرای برهان بود و گفتند بی نظمی وجود دارد. اما ممکن است بعضی ها صغری را قبول بکنند و بگویند که نظم وجود دارد منتها این نظم حاصل تصادف است. چنانکه خیلی از مادیون و ماتریالیسها گفتند. این سخن از عقل و منطق و علم دور است .

امکان تصادف در پیدایش عالم

"ربنا الذی اعطی کل شیء خلقه ثم هدی " مقدمات این برهان این است که موجودات عالم همه هدایت شده و راه یافته هستند. این راه یافتگی و هدایت یک هادی و یک هدایت کننده می خواهد.  پس عالم هادی و دلیل و هدایت کننده ای به نام خدا دارد.

پرداختن به این بحث و اثبات اینکه امکان تصادف در پیدایش عالم بسیار ضعیف است یعنی اگر ما این احتمال را مطرح بکنیم باید یک عدد یک بگذاریم در مخرج آن به ترتیب یک عدد بی نهایت و قریب به بی نهایت خواهد شد. 
از اینجا تا کره ماه اگر فرض کنید جلوی مخرج آن عدد قرار بدهیم باز هم احتمال ضعیف تر از این حرف هاست و کسی که عاقل است به این حرفها توجه نمی کند. بنابراین وارد بحث تصادف و اینکه امکان تصادف تقریباً محال است نمی شویم و از این برهان می گذریم. 
حاصل این برهان این است که در عالم نظم مشاهده می شود و هر نظمی ناظمی می خواهد. این عالم ناظمی دارد که آن ناظم را خداوند متعال می دانیم. 
برهان دیگری که مقدمه حسی دارد برهان هدایت است. قرآن به این برهان هم عنایت کرده "ربنا الذی اعطی کل شیء خلقه ثم هدی " مقدمات این برهان این است که موجودات عالم همه هدایت شده و راه یافته هستند. این راه یافتگی و هدایت یک هادی و یک هدایت کننده می خواهد.  پس عالم هادی و دلیل و هدایت کننده ای به نام خدا دارد. 
این شکل منطقی برهان است که باز کبرایش عقلی است. اینکه هر هادی هدایتگری می خواهد این عقلی است و صغرای آن هم علمی و تجربی است. 
هر موجودی را مطالعه بکنیم اعم از جمادات، گیاهان، حیوانات و انسان و مخلوقات دیگر نظم و هدایت و راه یافتگی را در همه آنها خواهیم دید. در بین جمادات خورشید و ماه را در نظر بگیرید می بینید که راهشان را بلد هستند. هم زمان با آفرینششان راهنمائی شده و آفریده شده اند. 
همین طور بقیه موجودات مثلا یک دانه گندم، یک جوجه، یک پرنده را در نظر بگیرید از تخم که بیرون می آید می داند چکار بکند؟ چطور دنبال غذا برود؟ غذا را از کجا جستجو بکند؟ اینها را چه کسی به او یاد داده؟ او که کلاس نرفته، دوره  هم ندیده ولی برای رسیدن به کمال کاملاً بلد است چکار کند.

خلاصه سخن: 

 همه موجودات در مسیر کمال خود راهنمایی شده و در آن مسیر حرکت می کنند. این با یک مطالعه میدانی اثبات خواهد شد و نتیجه این خواهد شد که عالم هدایتگری عاقل و مدیر و توانا و برنامه ریز و به تعبیر اسلامی یک " رب " دارد که تدبیر همه چیز به دست اوست " ربنا الذی أعطی کل شیء خلقه ثم هدی " 

---

منبع: پاسخ به سوالات اعتقادی استاد محمدی موجود در سایت رادیو معارف