آخرین رویدادها:
آخرین مطالب
پربیننده ترین مطالب
پیوندها
کلید واژه
موضوعات
بایگانی
حدیث تصادفی
خلاصه آمار
اعلانـات
در مباحث تاریخ اسلام، گاهی میان موضوع امامت و خلافت با رهبری یک جامعه اسلامی، نگرشی یکسان واقع می گردد این در حالی است که اساسا خلافت موضوعی است که توسط خداوند تعیین می شود و رهبری یک جامعه ممکن است توسط افراد انتخاب شوند و لزوما آن رهبر فردی مورد تایید خداوند نباشد اما چون رهبری جامعه اسلامی را برعهده دارد، عنوان خلیفه مشترک لفظی برای اوست.
تعریف بیعت
بیعت، قراردادى است اجتماعى; به این معنا که عدّه اى با فردى قرارى منعقد مى نمایند که شخصى که با او بیعت شده تعهّد مى کند که براى مثال از کشور بیعت کنندگان حفاظت نماید، امور مورد احتیاج آنان را تأمین کند، خدمات فرهنگى و بهداشتى و... در حقّ آنان انجام دهد. بیعت کنندگان نیز متعهّد مى شوند که از او اطاعت کنند و در مواردى اگر به کمک مالى و یا جانى نیاز داشت (البتّه بر طبق ضوابطى) با او مساعدت و همکارى نمایند. بعد از اظهار تعهّد از طرفین، «بیعت» که همین قرارداد اجتماعى است، محقَّق مى شود.(1)
بیعت شرعى
آن گاه که بیعت منعقد شد این پرسش مطرح است که چه دلیلى وجود دارد که طرفینِ قرارداد به تعهّدشان وفا نمایند؟
به عبارت روشن تر، بعد از انعقاد چنین قراردادى، وجوب و لزوم اطاعت بیعت کنندگان نسبت به شخصى که با او بیعت کرده اند از کجا ثابت مى شود؟ و به چه دلیلى شخصى که با او بیعت شده حقِّ حاکمیّت و فرمان برى پیدا مى کند؟
پاسخ این پرسش را با آیه کریمه اى توضیح مى دهیم. قرآن کریم مى فرماید:
(یا أیُّهَا الَّذِیْنَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ);(2)
اى کسانى که ایمان آورده اید! به عقدهایتان وفا کنید.
خلاصه استدلال به این آیه مبارکه براى مشروعیّت بیعت چنین است: وقتى دو نفر با هم معاهده کردند (چون عهد و معاهده نیز در واقع نوعى قرارداد و پیمان است، علاوه این که در روایاتى، عقد به عهد که همان پیمان مؤکّد است، تفسیر شده است) بایستى بر طبق معاهده وفا کنند.
طبیعى است که در اثر ظهور انحراف و تخلّف، وجوب اطاعت از بین مى رود و این جاست که لزوم معصوم بودن شخصِ بیعت شده مطرح مى شود و با لزومِ عصمت، تلاش هایى که براى تحقّق بیعت انجام یافته، اثباتِ امامت خلفا نقش بر آب مى شود.
از قضایاى جالب توجّه درباره اثبات اعتقاد شیعه مبنى بر عدم جواز دخالت بندگان نسبت به امام و جانشین پیامبر صلى اللّه علیه وآله قضیّه اى است که ابن هشام و حلبى در کتاب هاى سیره خودشان آورده اند، این قضیه در دیگر کتاب هاى سیره نیز آمده است.
رسول خدا صلى اللّه علیه وآله در آغاز رسالت خویش به سراغ قبیله اى از قبایل عرب براى دعوت به اسلام تشریف بردند. بعد از مذاکره با بزرگان قبیله، آنان چنین اظهار کردند: آیا اگر ما دعوت شما را بپذیریم و از شما حمایت کنیم و با دشمنانتان بجنگیم، مقام ریاست و خلافت و سرپرستى امّت را بعد از خود به ما واگذار مى کنید؟
در شرایطى که گرویدن حتّى یک نفر به جماعت مسلمانان به نفع اسلام بود، آن حضرت هیچ گونه وعده اى به آن ها ندادند، بلکه با صراحت تمام اعلام فرمودند:
الأمر إلى اللّه یضعه حیث یشاء;(3)
این امر به دست خداست، او به هر که بخواهد واگذار مى کند.
منابع:
(1).النهایة فی غریب الحدیث: 1 / 174، مقدّمه ابن خلدون: 1 / 209
(2). سوره مائده: 5 / 1
(3).البدایة والنهایه: 3 / 171، الاصابه: 1 / 52، تاریخ الاسلام: 1 / 286
(4).کتاب جانشین پیامبر کیست؟ اثر آیت الله میلانی
