برادر های دو قلو !

عقل می تواند در شناخت و آگاهی نسبت به دین قدم بردارد. در نتیجه علم در محکم شدن ایمان ثأتیر به سزایی دارد. از این رو بین علم و ایمان صحیح، تلازم برقرار است. یعنی علم و ایمان از هم جدا نیستند و مثل دو تا برادر دوقلو به یکدیگر وابستگی کامل دارند. گویی علم و ایمان دو بالند که انسان را بالا می برند.

کلام رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) حقّ مطلب را ادا می نماید آنگاه که از دو گروه در امّت خود بیمناک است: عابد جاهل و دانشمند بی دین!

همان طور که پرنده با یک بال نمی تواند پرواز کند انسان هم بدون علم و ایمان از صعود باز می ماند. بر همین اساس، در بسیاری از متون دینی، ایمان و عبودیت افراد در گرو آگاهی و علم آنها قرار داده شده است؛ مانند:

«إنّما یخشی الله من عباده العلماء»(1)؛ به درستی که از بندگان خدا، فقط عالمان هستند که از خداوند سبحان خشیت دارند.(در مقابل او خاضعند.)

 همچنین در حدیث است که:

«ما آمن المؤمن حتی عقل.»(2)؛ مؤمن تا هنگامی که تعقل نکند ایمان نمی‏آورد.

 از سوی دیگر در برخی از متون دینی، مرتبه ایمان و عبودیّت در گرو رتبه علم و آگاهی افراد دانسته شده است؛ مانند:

«المتعبّد بغیر علم کحمار الطّاحونة یدور و لا یبرح من مکانه.»(3)؛ عبادت‏کننده بی‏علم به الاغ دوّار آسیاب می‏ماند که دور می‏زند و راه به جایی نمی‏برد.

 همین طور امیر المؤمنین علی(علیه السّلام)  فرمودند:

«ینبی‏ء عن قیمة کل امرئ علمه و عقله»(4)؛ از ارزش و قیمت هر کس علم و عقل او خبر می‏دهد.

 و نیز در جای دیگر:

«علی قدر العقل یکون الدین»(5)؛ دین هر کس به مقدار عقل اوست. (6)

گویی علم و ایمان دو بالند که انسان را بالا می برند. همان طور که پرنده با یک بال نمی تواند پرواز کند انسان هم بدون علم و ایمان از صعود باز می ماند.

 این روایات و امثال آن اثبات می کنند که ایمان و علم _که انسان با عقل خود آن را کسب می نماید_ باید با هم و در کنار هم قرار گیرند تا ارزشمند باشند. نه علم بدون ایمان فایده دارد و نه ایمان بدون عقل و تأمّل. کلام رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) حقّ مطلب را ادا می نماید آنگاه که از دو گروه در امّت خود بیمناک است: عابد جاهل و دانشمند بی دین!

                                                                                                    پروردگارا به ما عقل و ایمان عطا فرما. آمین

پی نوشت ها    

1ـ فاطر / 28.

2ـ شرح غرر و درر، ج 6، ص 70.

3ـ همان، ج 2، ص 125.

4ـ همان، ج 6، ص 476.

5ـ همان، ج 4، ص 313.

6- آیت الله جوادی آملی، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی(با تصرّف)