آخرین رویدادها:
آخرین مطالب
پربیننده ترین مطالب
پیوندها
کلید واژه
موضوعات
بایگانی
حدیث تصادفی
خلاصه آمار
اعلانـات
یکی از مسایلی که پیرامون رابطه ایمان و عمل صالح با سعادت اخروی ، و رابطه کفر و عصیان با شقاوت ابدی ، مطرح میشود این است که : آیا میتوان اثر گناهی را با کار نیکی جبران کرد یا بالعکس ، اثر کار نیکی را با گناهی از بین برد ؟ و آیا کسانی که بخشی از عمر خود را با کفر و عصیان ، و بخش دیگری را با ایمان و اطاعت سپری کردهاند ، مدّتی گرفتار کیفر و مدّتی دیگر برخوردار از پاداش خواهند بود ؟ 1
معانی لغوی و اصطلاحی واژه حبط :
حبط در لغت به معنای باطل شدن است : " أحْبَطَ عَمَلَه عمل او را حبط کرد ، باطل و بیاثر کرد " 2 و در اصطلاح : از بین رفتن پاداش عمل نیک ، به دنبال گناهی که در پی آن عمل ، انجام گرفته است ."3 حبط در قرآن نیز به همین معنی استعمال شدهاست . "لئِنْ أشْرَکْتَ لَیَحْبَطنَّ عَمَلُکَ وَلَتَکوُنَنَّ مِنَ الْخاسِرینَ "4 اگر شرک ورزی حتماً اعمالت باطل و تباه خواهد شد و مسلّماً از زیانکاران خواهی بود .
علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان ، واژه حبط را "عمل بی أجر" معنا کردهاند 5 و در جایی دیگر به معنای " باطل شدن عمل واز تأثیر افتادن آن " به کار بردهاند.6
اگر مشرک شوى اعمالت بر باد مى رود!
خداوند موضعگیرى قاطعی نسبت به شرک و مشرکان گرفته، و پیامبر خود (ص) را با تهدیدى حقیقى بر حذر مى دارد، به این که اگر فرض شود او به خدا شرک آورده جزاى او همچون دیگر مردم خواهد بود. و وقتى که پروردگار ما خطاب خود را به نزدیکترین مردم به خود که همان پیامبر محمد (ص) است با وجود عصمت و دور بودن از گناه، اختصاص مى دهد براى آن است که به ما بیان کند که شرک نزد ذات متعال او بزرگترین گناهان است. نخست می فرماید: نخست با لحن قاطع خطر شرک را بازگو کرده مى فرماید:" به تو و به همه انبیاى پیشین وحى فرستاده شده است که اگر مشرک شوى مسلما اعمالت حبط و نابود مى گردد و از زیانکاران خواهى بود؛ " وَلَقَدْ أُوحِیَ إِلَیْکَ وَإِلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکَ لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَلَتَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ " سوره ی زمر، آیه ی65. به این ترتیب شرک دو پیامد خطرناک دارد حتى در مورد پیامبران الهى اگر به فرض محال مشرک شوند .
نخست مسأله ی حبط اعمال است ، و دوم گرفتار خسران و زیان زدگى شدن .
چه اعمالی که باعث حبط اعمال میشوند ؟
خداوند علیم و قدیر ، کارهای نیک را جدا محاسبه میکند و پاداش میدهد و کارهای بد را نیز جداگانه کیفر میدهد ؛ مگر بعضی از گناهان که باعث قطع کامل بنده از بندگی میشود که قرآن و روایات این اعمال را : کفر، شرک ، قتل انبیا و اولیا ، بیحرمتی و انکار آیات انبیا و اولیا از روی عناد ، لجاجت ، تعصّب ، حسد ، و انکار آخرت ، معرفی کرده است .
خداوند در قرآن می فرماید: به تو و پیامبران پیش از تو وحی شده است که اگر شرک بیاورید اعمالتان ناچیز گردد و خود از زیان کنندگان خواهید بود
علت حبط اعمال :
"حبط اعمال" به معنى محو آثار و پاداش عمل به خاطر یکی از عوامل آن چون شرک است چرا که شرط قبولى اعمال اعتقاد به اصل توحید است و بدون آن هیچ عملى پذیرفته نیست . شرک آتش سوزانى است که اعمال آدمى را مى سوزاند. شرک صاعقه اى است که تمام محصول زندگى او را به آتش مى کشد وهمچون طوفانى اعمال آدمى را
متلاشى مى سازد و با خود مى برد چنان که در آیه 18 سوره ابراهیم مى خوانیم : "مَّثَلُ الَّذِینَ کَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ أَعْمَالُهُمْ کَرَمَادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّیحُ فِی یَوْمٍ عَاصِفٍ لاَّ یَقْدِرُونَ مِمَّا کَسَبُواْ عَلَى شَیْءٍ ذَلِکَ هُوَ الضَّلاَلُ الْبَعِیدُ : اعمال کسانى که به پروردگارشان کافر شدند همچون خاکسترى است در برابر تندباد در یک روز طوفانى، آنها توانایى ندارند کمترین چیزى از اعمالى را که انجام داده اند به دست آورند، و این گمراهى دور و درازى است ".
ممکن است انسانی ، عمل نیکی را با همه شرایط صحت انجام دهد ، اما همین انسان نیکوکار، در برابر یکی از اصول دین ، لجاجت و عناد ورزد . در این صورت ، آن عمل نیک به واسطه این عناد و لجاجت یا انحرافِ دیگر، از بین میرود و به خاطر آفت زدگی ، پوچ و تباه میگردد ؛ همچون بذری سالم که در زمین مساعد پاشیده میشود و حاصل هم میدهد ، ولی قبل از اینکه مورد استفاده قرار گیرد دچار آفت میگردد و ملخ یا صاعقه آن را نابود میسازد .
قرآن کریم این آفت زدگی را " حبط " مینامد که اختصاص به کفار هم ندارد و ممکن است اعمال نیک مسلمانان نیز دچار حبط شود . ممکن است یک مسلمان ، برای خدا به نیازمندی صدقه بدهد و صدقه او قبول شود ؛ ولی بعد آن را با منّت گذاشتن یا نوعی آزار نابود و تباه کند ؛ 7 " یا اَیُّها الذَّینَ آمَنوا لاتُبطِلوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمنِّ وَالاَذی ؛ ای مؤمنان ، صدقههای خود را با منت نهادن و آزار رساندن ، باطل نکنید ". 8
در اینجا این سؤال مطرح مى شود که مگر امکان دارد که انبیاى بزرگ الهى راه شرک پیش گیرند که آیه فوق با این لحن با آنها برخورد مى کند؟
پاسخ این سؤال روشن است : انبیا هرگز مشرک نخواهند شد ، هر چند قدرت و اختیار بر این کار را دارند ، و معصوم بودن به معنى سلب قدرت و اختیار نیست بلکه بالا بودن سطح معرفت آنها و ارتباط مستقیم و مستمرشان با مبدأ وحى مانع از این است که آنها حتى در یک لحظه فکر شرک به خود راه دهند . آیا طبیب هوشمند وتوانمند که از تأثیر یک ماده سمى بسیار خطرناک و کشنده به خوبى آگاه است هرگز ممکن است در حال سلامتی روحش ، فکر خود را به آن آلوده سازد؟ هدف این است که از اهمیت خطر شرک به همگان گوشزد شود تا مردم بدانند وقتى خداوند با پیامبران بزرگش این چنین سخن مى گوید ، تکلیف دیگران روشن است .
زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان
1 - مصباح یزدی ، محمد تقی ، آموزش عقاید ، جلد 3 ، قم ، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی ، 1373 ، ص 152
2 - راغب اصفهانی ، مفردات ، قم ، انتشارات اسماعیلیان ، ص 105
3 - استاد سبحانی ، جعفر، الهیات ، قم ، انتشارات اسلامی ، 1415 ه. ق ، ص 657
4 - زمر ، 65 4
5 - علامه طباطبائی ، محمد حسین ، ترجمه تفسیر المیزان ، ج 13 ، قم ، انتشارات اسلامی ، ص 548
6 - همان ، جلد 2 ، ص 250
7 - همان ، ص 289 - 290
8 - سوره بقره ، آیه 264
