آخرین رویدادها:
آخرین مطالب
پربیننده ترین مطالب
پیوندها
کلید واژه
موضوعات
بایگانی
حدیث تصادفی
خلاصه آمار
اعلانـات
طبق روایات خلقت ملائکه بعد از خلقت ارواح پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم السلام) بوده، همه آنها حتی جبرائیل، اسرافیل و دیگر ملائکه مقرب الهی قبل از قیامت خواهند مرد. درباره چگونگی مرگ ملائک احتمال دارد مراد، گسستن پیوند روح از قالب مثالی شان یا از کار افتادن فعالیت مستمر آنها باشد.
در این مقاله مسائلی را در مورد فرشتگان مطرح می کنیم و به بررسی آنها می پردازیم:
آیا فرشتگان دارای اختیار هستند؟
برای روشن شدن پاسخ نخست باید دید مقصود از اختیار چیست؟ اختیار معمولاً به معنای اراده بکار میرود؛ اما در حقیقت دارای معانی متعدد است:
1ـ به معنای به وجود آمدن یک حالت نفسانی است که بعد از آگاهی نسبت به چیزی و پدید آمدن شوق، این حالت، ایجاد شده و منشأ صدور فعل می‌‌شود. این نوع اراده در مورد انسان بکار میرود؛ اما چون حالت نفسانی در فرشتگان نیست، دقیقاً نمی‌توان این معنای اراده را در مورد آنان بکار برد.
2ـ احداث کردن و ایجاد نمودن: این نوع اراده در مورد خداوند متعال بکار میرود؛ زیرا خدا تفکر و هم و غمی ندارد، همه این صفات از او نفی می‌‌شود.
3ـ علم به نظام احسن یا مصلحت نهفته در کارها: علمى که سبب آفرینش پدیدهها و انجام کارها در زمانهاى معیّن مىشود) پژوهشکده تحقیقات اسلامى، فرهنگ شیعه، ص 69)
معنای دوم و سوم اراده، فقط در مورد خداوند بکار میرود و به‌کارگیری آن دو در مورد غیر خداوند رایج نیست.
4ـ اراده یعنی مختار بودن، داشتن قدرت انتخاب و مجبور نبودن؛ به بیان دیگر، فعلی که از کسی صادر می‌‌شود خود او معین می‌‌کند، نه این‌‌که دیگری برای او معین کند و او را مجبور به انجام آن سازد.
به نظر می‌رسد به‌کارگیری این معنای اراده، (که شاید مقصود سۆال کننده همین بوده) در مورد فرشتگان مشکل ندارد؛ با دقت به دو نکته، یعنی مکلف بودن ملائکه و نافرمانی نداشتن آنها، («لا یَعْصُونَ اللّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُۆْمَرُونَ». تحریم، 6؛ «لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ». انبیاء 27( می‌توان دلیل این مطلب (مختار بودن ملائکه) را به دست آورد. البته از آنجا که ملائکه شهوت و خواسته‌های نفسانی ندارند، در نتیجه دایره اختیار آنها نسبت به انسان بسیار محدود است؛ زیرا در واقع زمینه‌های نافرمانی در مورد آنان وجود ندارند؛ ولی این به معنای مجبور بودن آنان نیست.
آیا فرشتگان دارای درجه ای از عصمت هستند؟
ملائکه و فرشتگان موجودات بسیار شریف و لطیف هستند و دارای ویژگی های نیک فراوانی هستند -که در آیات قرآن بیان شده است- از جمله این که صفات و ویژگی های خاکی و حیوانی در وجود آنان راه ندارد و اساسا آنان هیچ گونه میل و قدرتی بر انجام گناه و معصیت ندارند و به همین دلیل است که از هر گونه گناه و معصیت پاک و مبرا هستند.
بنابراین، اگر عصمت و معصوم بودن صرفا به معنای عدم ارتکاب گناه و معصیت باشد می توان گفت فرشتگان هم معصوم هستند؛ زیرا آنان از هر گونه گناه و معصیت پاک و مبرا هستند. اما اگر عصمت به معنای برخورداری از ملکه نفسانی و حالت تقواى الهى است که به امداد پروردگار در پیامبران و امامان (علیهم السلام) ایجاد مىشود که با وجود داشتن ویژگی های انسانی و دارا بودن شهوت و غضب و قدرت بر انجام گناه، با اختیار خود از گناه چشم مىپوشند و مرتکب هیچ گناهی نمی شوند، به این معنا دارای عصمت نیستند.
عمر فرشتگان چقدر است؟ فرشتگان چگونه می میرند؟
بنا بر روایات متعدد ملائکه از با سابقه ترین مخلوقاتی هستند که خداوند متعال آنان را آفریده است. زیرا در احادیث ما آمده است که خلقت ملائکه (فرشتگان) بعد از خلقت انوار و ارواح مقدسه پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمه طاهرین (علیهم السلام) بوده است.[1] و باز بر طبق احادیث متعدد و متواتر اولین مخلوق پروردگار متعال نور حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) و ائمه طاهرین (علیهم السلام) بوده و بعد از آن خداوند آسمانها و زمین را خلق کرد و سپس ملائکه را آفرید.
جابر بن عبدالله انصاری گوید از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود :بدرستیکه خداوند من وعلی و فاطمه و حسن و حسین و ائمه را از یک نور خلق کرد پس از آن نور پیروان ما را و ... سپس آسمانها و زمین ها را و ملائکه را آفرید..."[2]
اما درباره مرگ ملائکه از آنجا که قبل از روز قیامت تمام موجوداتی که در آسمانها و زمین هستند می میرند چنان که قرآن می فرماید: "و در صور دمیده می شود و تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند می میرند مگر کسانی که خدا بخواهد ."[3] این آیه ابتدا می فرماید تمام آنها که در زمین و آسمان هستند می میرند که شامل تمام ملائکه نیز می شود سپس بعضی را از آنها استثنا می کند. پس، از این آیه فهمیده می شود که عده ای از موجودات در نفخه اول نمی میرند. در این که این کسان کیانند؟ در میان مفسران گفتگو است گروهى معتقدند که آنها جمعى از فرشتگان بزرگ خدا همچون جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل مىباشند. در روایتى است که وقتی رسول الله (صلی الله علیه و آله) این آیه را تلاوت کردند مردم پرسیدند چه کسانی استثنا شده اند؟ حضرت فرمود : "جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و ملک الموت و وقتی خلائق قبض روح شدند آنها نیز به فرمان خدا به ترتیب می میرند."[4] روایت دیگرى حاملان عرش خدا را نیز بر این ملائک افزودهاند.[5]
به هر حال از این روایات[6] و روایاتی که می فرماید: وقتی زمان نفخه اول می شود اسرافیل در صور می دمد و تمام موجودات روح دار می میرند مگر اسرافیل که بعد از آن به امر خدا اسرافیل نیز می میرد[7] و از بعضی آیات از جمله آیه : کل شیء هالک الا وجهه[8] که به طور کلی می فرماید هر چیزی هلاک می شود و می میرد مگر وجه خداوند تعالی، به خوبى استفاده مىشود که این گروه باقیمانده نیز سرانجام مىمیرند به گونهاى که در سرتاسر عالم هستى موجودى زنده نخواهد بود، جز خداوند متعال.
این که مرگ براى فرشتگان چگونه است؟ باید گفت که آنچه ما آن را مرگ می دانیم (خروج روح از جسم و عالم ماده) درباره ملائک معنا ندارند چون آنان جسم ندارند تا خروج روح از آن مفهوم داشته باشد. لذا در باره ی ماهیت مرگ آنان احتمالاتی وجود دارد:
احتمال اول این که مراد از مرگ در باره آنها گسستن پیوند روح از قالب مثالى آنها باشد.
احتمال دوم این که مقصود، از کار افتادن فعالیت مستمر ارواح و ملائک و از دست دادن توان ادراکی شان باشد.[9]
بنا بر این، فرشتگان دارای عمر بسیار طولانی هستند. اما آنان نیز روزی خواهند مرد.
پی نوشت ها:
[1] بحار الانوار، ج 15، ص 8 و ج 18 ، ص 345 و ج 24 ، ص 88.
[2] بحارالأنوار، ج 26 ، ص 344 و343.
[3] زمر ، 68...و نفخ فی الصور فصعق من فی السموات و من فی الارض الا من شاءالله.
[4] بحار الانوار، ج 79، ص 184.
[5] بحار الانوار، ج 6، ص 329 .
[6] بحارالأنوار، ج 6، ص329.
[7] بحار الانوار، ج 6، ص 324.
[8] قصص، 88.
[9] نک: تفسیر نمونه ج 19 ص 541.
