من با عبارت توکل بر خدا مشکل دارم!

دیروز کلاس درسم که تموم شد یکی از دانشجوها آمد و گفت: من اصلا با جمله توکل برخدا موافق نیستم، سوالی که برای من ایجاد شده این است که در اطراف من دخترها و پسرهایی هستند که صادق و پاکند اما خیلی از آنها به سنین بالای 27 سال رسیده اند و هنوز مجردند!! آیا حق آنها نبود که خوشبخت زندگی کنند؟!!

مگر خدا نگفته هر کسی که یک قدم به سمت من بیاید من ده قدم به سمتش میروم؟!من خودم 22 سال دارم اما از عاقبتم میترسم !میترسم یا گرفتار نفس شوم و یا مانند جوانان پاکی که اشاره کردم با وجود اطاعت امر خدا مورد عنایتش قرار نگیرم!!از رحمت خدا دچار یاس شدم چون فکر میکنم خدا دیگه با دنیای آدم ها کاری نداره و و فقط پاداش اخروی میده!من دوست دارم به خدا عشق بورزم اما این افکار نمیگذارد! اصلا دیگه به خدا توکل ندارم!چه کنم؟!!

شاید این سوال خیلی از جوانان باشه که اصلا متوجه نشدند وقتی میگیم توکل برخدا کن در واقع یعنی چی؟

آیا تا بحال حکمت 273 نهج البلاغه که در مقام بیان ضرورت توکل به خداست را خوانده اید؟! اینجا معنای توکل یعنی واگذار نمودن کار خویش به قادر علی الاطلاق و اطمینان به تدبیر او و در نتیجه با اطمینان کامل در پناه خدا زیستن است (و من یتوکل علی الله فهو حسبه ان الله بالغ امره) هر کس کار خویش را به خدا واگذارد، خداوند مهمات او را کفایت کند که امر او در همه چیز نافذ است.

حضرت امیرالمومنین در جایی دیگر می فرماید تو را در توکل همین بس که روزی خویش را جز از خدا ندانی و فرمود: توکل به خدا آدمی را از هر کس و هر چیز بی نیاز می سازد پیغمبر(صلی الله علیه و آله) از جبرئیل پرسید حقیقت توکل چیست؟

جبرئیل گفت: علم به این که مخلوق نه بتواند جز به خواست خدا سودی بخشد و نه زیانی رساند و تا خدا نخواهد نه چیزی به تو دهد و نه ترا از دادن چیزی منع تواند کرد و نومیدی عملی از مخلوق و چون بنده بدین مقام رسد، جز به خدا امید نبندد و جز از خدا نترسد و از کسی جز خدا چشم داشتی نداشته باشد علی ای حال حضرت در این حکمت می خواهند بفرمایند که هر چه انسان تلاش کند به جز آن چه برای او در علم الهی مقدر شده دست نخواهد یافت

با اندکی ملاحظه در تاریخچه زندگی بشر، درمی یابیم که رویدادهای زندگی گاهی در محدوده اختیار انسان هستند و در مواردی، اختیار فرد در وقوع آن ها نقشی ندارد. برای مثال، تصادف با اتومبیل، گاهی ناشی از بی احتیاطی فرد است، ولی گاهی او همه نکات ایمنی را در نظر می گیرد، ولی راننده اتومبیل مقابل، شخص بی ملاحظه ای است و باعث تصادف می‌شود. همچنین با در نظر داشتن برخی حوادث دیگر زندگی از قبیل زلزله، سیل و طوفان، روشن می شود که وقوع برخی رویدادها در زندگی، از اختیار انسان خارج است، و با توجه به اینکه همه رویدادهای جهان به اذن خداوند روی می دهند، می‌توان گفت: رویدادهای مزبور جزو سرنوشتی هستند که خداوند برای انسان مقدّر کرده است..بنابراین، علت ناآرامی افراد عادی آن است که به چیزهایی تکیه می کنند که خود آن ها تکیه گاهی ندارند.

بنده شایسته، خدا نیازمندی ها را با حضرت حق درمیان میگذارد و راه چاره را از او می خواهد. خداوند نیز به مصلحت خویش، او را از مشکلات می رهاند؛ آن گونه که حضرت یونس علیه السلام را در قعر دریا بر اثر توجه به خدا، از شکم ماهی نجات داد

باور همه اندیشمندان بر این است که امیدوار بودن، شرط اول در کسب موفقیت های بزرگ است. بدین ترتیب ، با تقویت روح امیدواری، باید با هرگونه ناامیدی مبارزه کرد.

بنده شایسته، خدا نیازمندی ها را با حضرت حق درمیان میگذارد و راه چاره را از او می خواهد. خداوند نیز به مصلحت خویش، او را از مشکلات می رهاند؛ آن گونه که حضرت یونس علیه السلام را در قعر دریا بر اثر توجه به خدا ، از شکم ماهی نجات داد.(انبیا 88)

 

آثار توکل

برآورده شدن احساس نیاز به تکیه گاه و اعتماد و دستیابی به احساس آرامش.

«و مَن یتوکَّل علىَ اللّه فهو حسبه.» (توکّل بر خدا باعث مى شود که همه ابزارها از کارآیى لازم برخوردار شوند و کمبودها نیز به خوبى ترمیم و جبران گردند. (طلاق: 3)

رسیدن به بلوغ و رشدشناختی.

امام على(علیه السلام) در سجده چنین فرمود: بر تو توکل مى کنم توکّل کسى که مى داند تو بر هر چیز توانا هستى. (محمّدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 83، ص 227)

احساس مثبت و خوش بینی نسبت به توانایی انجام کار و تلاش فرد

در عین حال، در روایات اسلامى شدیداً این معنا نفى شده است که مفهوم توکل «ترک استفاده از اسباب وسایل عادى» باشد. نقل شده است که: پیامبر(صلى الله علیه وآله) هنگامى که مى خواست از مکّه به مدینه هجرت کند، هرگز آشکارا و بدون نقشه و برنامه و با گفتن «توکلت على الله» حرکت نکرد، بلکه براى اغفال دشمن، از یک سو دستور داد حضرت على(علیه السلام) تا صبح در بسترش بخوابد و از سوى دیگر، شبانه به طور مخفى از مکه بیرون آمد.

افزایش هوشمندی

امام على(علیه السلام) مى فرمایند: «مَن توکّل علَى اللّهِ اضائت له الشبهات و...» کسى که بر خدا توکّل کند تاریکى شبهات براى او روشن مى شود و اسباب پیروزى او فراهم مى گردد و از مشکلات رهایى مى یابد. (شرح غرر، ج 5، ص 72ـ414)

شناخت این موضوع که دیگران نیز سودی به حال او ندارند. (رهایی از دل بستگی ذلیلانه)

در دعا آمده: «و اَنتَ الذى ازالت الاغیارَ عَن قلوبِ اولیائکَ حتى لم یحبّوا سواک و لم یلجئوا الى غیرکَ.» (شیخ عباس قمى، پیشین، فرازى از «دعاى عرفه»).

امیدواری به لطف و بخشش الهی

امیرالمۆمنین می‌فرماید: چگونه بترسم در حالى که تو امید منى؟ و چگونه مقهور شوم، در حالى که تو تکیه گاه منى؟» (محمّدباقر مجلسى، بحار الانوار، ج 91، ص 229)

آیا تا بحال حکمت 273 نهج البلاغه که در مقام بیان ضرورت توکل به خداست را خوانده اید؟! اینجا معنای توکل یعنی واگذار نمودن کار خویش به قادر علی الاطلاق و اطمینان به تدبیر او و در نتیجه با اطمینان کامل در پناه خدا زیستن است (و من یتوکل علی الله فهو حسبه ان الله بالغ امره) هر کس کار خویش را به خدا واگذارد، خداوند مهمات او را کفایت کند که امر او در همه چیز نافذ است

قطع امید و آرزو نسبت به دیگران

امام على(علیه السلام): «فاذا کان العبدُ کذلک لم یعمل لاحد سوىَ الله و لم یرج و لم یخف سوىَ اللّهِ و لم یطع فى احد سوىَ اللّه، فهذا هو التوکّل»؛ نجات یافتن از وسوسه و شک و تردید و شبهه (رهایی و نجات از حرص، حسد، دنیاپرستی، بخل و تنگ نظری). توکّل نه تنها در عوامل برونى اثر مى‌گذارد، که در درون انسان نیز مۆثر است و او را از چنگال وسوسه ها و شبهات نجات مى دهد. امام على(علیه السلام): کسى که توکل بر خدا کند شبهات براى او روشن مى‌شود.

بی نیاز شدن از غیر خداوند (احساس استقلال)

امام على(علیه السلام) می فرماید: «یا ایها النّاسُ توکلّوا على اللّهِ واتّقوا به فانّه یکفى مِمّن سواه»؛ اى مردم بر خدا توکّل کنید و به او اعتماد داشته باشید چرا که انسان را از غیر خود بى نیاز مى‌کند.»(محمّدباقر مجلسى، پیشین، ج 55، ص 265)

تبدیل گرفتاری ها، مشکلات و ناملایمات به اسباب آسایش و آرامش

امام على(علیه السلام) مى فرمایند: «مَن توکّل علَى اللّهِ اضائت له الشبهات و...» ترجمه کسى که بر خدا توکّل کند تاریکى شبهات براى او روشن مى شود و اسباب پیروزى او فراهم مى گردد و از مشکلات رهایى مى یابد

هر که به خدا اعتماد کند، خداوند شادمانى نشانش مى‏دهد و هر که به او توکّل کند، خداوند کارهایش را کفایت کند. اعتماد به خدا دژ محکمى است که تنها انسان با ایمان و امانت‏دار به آن پناه مى‏برد.

تکیه بر تقوا و دانش در طریقت کافریست

راهرو گر صد هنر دارد، توکل بایدش

 

---

منابع:

نهج البلاغه

نقش دین (توکل به خدا) در بهداشت روانی، نویسنده؛: صدری،محمد رضا؛ کج باف،محمد باقر؛ غباری بناب،باقر

سایت پاسخگویی به سوالات دینی

15 اثر توکّل در سلامت روان، سایت طهور دانش