
امّا در امور اخلاقی و سبک زندگی و نیز عبرتهای قرآن و توصیههای عقلائی قرآن، همه افراد میتوانند و بلکه باید به طور مستقیم با مراجعه به آیه مورد نظر و باور آن، به عمل قطعی آن در زندگی همّت گمارده و برنامه منسجمی در عملیّاتی کردن آن تدوین کنند تا بالأخره بتوانند آن را ملکه و عادت زندگی خود قرار دهند.
انس عملی؟!
منظور از انس عملی در اینجا مراجعه مستقیم به آیه قرآن و تلاش برای عمل به آن در زندگی است. زیرا تنها عمل به قرآن است که هدایت کننده، شفابخش و نجاتآور است. در این مورد روایات و آیات فراوانی وجود دارد که به بحث ما کمک خواهد کرد. برای مثال؛ پیامبر گرامی اسلام در مورد قرآن کریم میفرمایند:«الْقُرْآنُ مَأْدُبَةُ اللَّهِ فَتَعَلَّمُوا مَأْدُبَةَ الْقُرْآنِ [اللَّهِ] مَا اسْتَطَعْتُم [2] این قرآن ادبستان خداوند است؛ پس تا آنجا که میتوانید از این ادبستان بیاموزید». اگر حضور در محضر قرآن کریم ادب میکند و واسطهای در این روایت ذکر نشده است پس باید خود انسان بتواند با عمل به آیه قرآن تربیت شود. همچنین امام علی علیه السلام در حدیثی میفرمایند:«أَلَا لَا خَیْرَ فِی قِرَاءَةٍ لَیْسَ فِیهَا تَدَبُّر [3] آگاه باشید در قرآن خواندنی که تدبّر در آن نباشد، خیری نیست». دستور به تدبّر و تأمّل در قرآن، به مثابه دستور به عمل کردن به فهمیدههای شخصی و بدون واسطه انسان از قرآن است.
نمونهای از روش انس عملی
اینکه انسان هر روز برای خود، تمرینی از عمل به یک آیه را ترسیم کند؛ روشی جذّاب و مؤثر در پیوند عملیِ نو، با آیات کلام خداست. این کار به چند شکل میتواند انجام شود. مثلا هر روز صفحهای را از قرآن به ترتیب بخوانیم و در صفحه مربوط به هر روز، آیهای را به طور ویژه در همان روز عمل کنیم. روش زیبای دیگر این که هر روز به طور اتّفاقی صفحهای از قرآن را باز کنیم و ببینیم برای امروز ما قرآن چه دستور عملی و اخلاقی را به ما میدهد تا به آن عمل کنیم. این روش، زیباییهای خاصّی دارد و محبّت ویژهای را نسبت به خداوند متعال در دل انسان به وجود آورده و راه درددل و مناجات تازهای را با خداوند برای انسان میگشاید. امتحان کنیم بسیار زیبا و جذّاب است. قرآنی با ترجمه برداریم و با توجّه، صفحهای را باز کنیم و سعی کنیم معنایی را که متوجّه خود ماست در آن آیات بیابیم. به فکر فرورویم و اصل مطلبی را که خدا با ما در میان میگذارد را بیابیم. در مورد خودمان و رفتارمان اندیشه کنیم تا گره کار را قرآن برایمان باز کند و راه را به ما نشان دهد. به عبارت زیباتر، با قرآن حرف بزنیم! میتوانیم با این فکر که خداوند چه نظری درباره عمری که تا به حال گذراندهایم دارد قرآن را با توجّه باز کنیم.
مثلا من همین الآن با همین فکر قرآن را باز کردم... خوب! این آیه آمد:« بسم اللهِ الرَّحمنِ الرَّحِیمِ طسم» [ شعراء/1] بله! ابتدای سوره مبارکه شعراء!
با خود میاندیشم که چرا در مورد عُمر من، خداوند چنین سخنی با من دارد؟! بعد از کمی تأمّل این چیزها به ذهنم میرسد:
* خداوند میخواهد بگوید که در تمام کارهایت باید از من کمک بگیری وگرنه از عُمرت درست استفاده نخواهی کرد.
* شروع کن به تلاش که فرصت عمر خیلی کم است!
* هر روزت را با نام خدا آغاز کن. پس تصمیم میگیرم که هر روز بعد از بیدار شدن اوّل "بسم الله الرحمن الرحیم" بگویم.
* امروز در چه وقتی از یاد خدا غافل بودم؟!
با این روش چقدر احساس نزدیکی به قرآن پیدا میکنیم و چقدر آیات قرآن برایمان زنده و کارگشا میشوند و تازه خواهیم فهمید که دوری از قرآن چه محرومیّت و فقری است. به نظر میرسد عمده مهجوریّت قرآن در عصر حاضر، ناظر به این قسم از ارتباط عملی با قرآن است.
نتیجه اینکه؛
برای وارد کردن قرآن به زندگی روزمره خود و لمس کردن حضور قرآن در کارها و ارتباطات روزمره، باید برنامهای عملگرا به آیات قرآن را در اوقات خود بگنجانیم. یعنی روزهایی را ترسیم کنیم که در هر کدامشان آیهای از آیات نورانی خدا جلوهگری عملی دارد.
قرآن را به دنیایمان راه دهیم...
پینوشت
[1] أمالی صدوق، ص 546
[2] جامع الأخبار، ص 40
[3] کافی، ج1، ص 36