گذری کوتاه بر تاریخچه اسماعیلیه

اسماعیلیه، یکی از فرق منتسب به شیعه است که در اواسط قرن دوم پدیدار گشت اسماعیلیان، همچون شیعیان امامی، امامت را به نص می دانستند، اما درباره سلسله امامان پس از امام صادق (علیه السلام) ، با دیگر پیروان آن امام دچار اختلاف گشتند.

 

بزرگترین فرزند امام صادق علیه السلام اسماعیل نام داشته است، امام صادق علیه السلام به او بسیار علاقه داشت و به او احترام می گذاشت گرچه از بعضى روایات که درباره وى آمده استفاده ذم وى میشود ولى علماى شیعه او را بزرگ شمرده اند و شیخ طوسى و را جزء رجال امام صادق و اصحاب وى شمرده است و با توجه به علاقه اى که امام صادق علیه السلام به او داشته او مردى جلیل القدر بوده است و از امام صادق علیه السلام در باره امامت او سئوال شد و حضرت نفى کرد. اسماعیلیان نخستین، بین ظاهر و باطن نوشته های مقدس و احکام شرعی تمایز قائل می شدند و اعتقاد داشتند که هر معنای ظاهری و لفظی منعکس کننده یک معنای باطنی و حقیقی است. در نتیجه، در نظام مذهبی اسماعیلیه، معنای ظاهری و باطنی قرآن مجید و شرع مقدس اسلام نیز از یکدیگر کاملا متمایز بوده است. بنا بر عقیده اسماعیلیان نخستین، ظاهر دین تغییر کرده ولی باطن دین تغییر ناپذیر می مانده است. با اهمیت خاصی که اسماعیلیان برای باطن و حقایق مکتوم در باطن دین قائل بودند، به «باطنیه» شهرت یافتند.

پیشرفت اسماعیلیه

در نظر اسماعیلیان تأویلات باطنیه در حد بی اعتبار دانستن ظواهر شرع پیش می رود، یعنی اینها احکامی مانند وجوب نماز، روزه، حج را قابل نسخ و رفع می دانند و با این حساب با انکار شریعت، راه اباحه گری بی حد و مرز را می پیمایند. داشتن چنین عقیده ای به اتفاق فرق اسلامی، موجب کفر و خروج از اسلام است، بدین جهت هنگامی که تمام مذاهب اسلامی نماینده به مجمع التقریب بین المذاهب الاسلامی معرفی کرد، این گروه موفق نگردید که نماینده خود را به مجمع مزبور معرفی نماید، زیرا همه فرق اسلامی، مسلمانی گروه مزبور را قبول نداشتند.

اسماعیلیه، یکی از فرق شیعه که در اواسط قرن دوم پدیدار گشت اسماعیلیان، همچون شیعیان امامی، امامت را به نص می دانستند، اما درباره سلسله امامان پس از امام صادق (علیه السلام) ، با دیگر پیروان آن امام دچار اختلاف گشتند.

اسماعیلیان نخستین، معتقد بودند که تاریخ مذهبی بشر از 7 دوره تشکیل می شده، و هر دوره را یک پیامبر شارع آغاز می کرده است. آنها پیامبران شارع را ناطق می نامیدند. در اصل، شریعت هر دوره منعکس کننده پیام ظاهری ناطق آن دوره بوده است. در 6 دوره اول تاریخ، «نطقا» ، یعنی همان پیامبران اولوالعزم عبارت بودند از آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد. نوسازی و گسترش فرقه اسماعیلیه در قرن اخیر همزمان با شکل گیری فرقه های استعماری «بهاییت» و «بابیت» در ایران بوده است، به نظر می رسد، نزدیکی شعارها و آموزهای بهاییت و فرقه اسماعیلیه، مدرن، کاملاً حساب شده و تحت یک مدیریت پشت پرده می باشد و این تشابه هیچگاه به صورت اتفاقی رخ نداده است. این فرقه همچنان در مجامع بین المللی حضور فعال و گسترده دارند و در نشر و گسترش عللمی آثار خود، به صرف هزینه های بسیار اهتمام دارند. آمار زیادى از کتب، فرق اسماعیلیه را جزء فرق اسلامى و یکى از مذاهب شیعى دانسته اند بهرحال سیر تحول و تغییراتى که در مذهب اسماعیلیه پیش آمده که به اندازه قابل توجهی قابل بررسی می باشد.

---

منابع:
دانشنامه اهل بیت
دانشنامه حوزه
نشریه موعود