آخرین رویدادها:
آخرین مطالب
پربیننده ترین مطالب
پیوندها
کلید واژه
موضوعات
بایگانی
حدیث تصادفی
خلاصه آمار
اعلانـات
مهم ترین انگیزه برای کار شایسته محبت خدا و اولیاء خداست محبت الهی است که در برابر همه گناهان و جاذبه َهای منحرف کننده به انسان استقامت و پایداری می دهد.
هدف نهایی پیامبران و ادیان آسمانی ساختن جامعه ای مبتنی بر اخلاق و فضایل انسانی بوده است و این نشان می دهد که مسائل اخلاقی در هر زمان از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار بوده ولی در عصر و زمان ما اهمیت ویژه ای دارد چرا که عوامل و انگیزه های فساد در عصر ما از هر زمانی بیشتر است.
اکتساب صفات پسندیده اخلاقی و منزه کردن قلب از رذائل اخلاقی از مهم ترین مباحث اخلاقی و از یک نظر مهم ترین هدف بعثت انبیای الهی را تشکیل می دهد، زیرا بدون اخلاق نه دین برای مردم مفهومی دارد و نه دنیای آن ها سامان می یابد.
در این نوشتار بر آنیم تا بعضی از راه َهای کسب فضائل اخلاقی را با استفاده از آیات قرآن به صورت مختصر تقدیم خوانندگان عزیز نماییم:
1 بیداری از غفلت
اکتساب صفات پسندیده اخلاقی و منزه کردن قلب از رذائل اخلاقی از مهم ترین مباحث اخلاقی و از یک نظر مهم ترین هدف بعثت انبیای الهی را تشکیل می دهد، زیرا بدون اخلاق نه دین برای مردم مفهومی دارد و نه دنیای آن ها سامان می یابد
اولین مرحله برای رسیدن به این هدف بیداری از غفلت است کسانی هستند براساس تبعیت از غرائز حیوانی خود توجه به اطراف موضوع نمی کنند توجه نمی کنند که راه دیگری هم وجود دارد و هدف هایی در کار هست که باید آن راه را پیمود و به آن هدف ها رسید حقی هست که باید پذیرفت و باطلی هست که باید رها کرد و راه صحیحی هست که باید برگزید و راه خطایی که از آن باید کناره گرفت.
قرآن از این گروه با عنوان غافلان یاد می کند و غافلان را در حکم چهارپایان به حساب می آورد آنجا که می گوید: «و لقد ذرأنا لجهنّم کثیراً من الجن والانس لهم قلوب لا یفقهون بها و لهم اعینٌ...»[1] و محققاٌ بسیاری از جن و انس را برای جهنم وا گذاریم: چه آن که آن ها را دل هایی است بی ادراک و معرفت و ایده هایی بی نور و بصیرت و گوش هایی ناشنوای حقیقت؛ آن ها مانند چهار پایانند بلکه گمراه ترند، آن ها همان مردمی هستند که غافل شدند.
2 تحقیق برای تحصیل علم و ایمان
بعد از آن که انسان توجه پیدا کرد در عالم چنین حقایقی نیز ممکن است وجود داشته باشد برای او شک و تردید پیدا می شود و از خود می پرسد آیا آنچه انبیاء می گویند حقیقت دارد یا نه؟ برای پاسخ به این سؤال لازم است به یقین برسد نه گمان، چرا که قرآن به مبارزه با ظنّ گرایی پرداخته و دستور می دهد که اساس کار انسان، باید علمی و یقینی باشد و از آن جمله می فرماید: «ما یتّبع الا ظناً ان الظنّ لا یغنی من الحق شیئاً»[2]
البتّه علم و ایمان ملازمه عقلی طرفینی ندارند بلکه علم مقدمه و علت ناقصه ایمان است که بدون وجود علم ایمان که معلول است تحقق پیدا نمی کند و از اینجاست که خداوند در قرآن می فرماید: «انما یخشی الله من عباده العلما»[3] اکنون پس از آنکه معلوم شد علم شرط ایمان است، این سؤال مطرح می شود که راه تحصیل علم نسبت به متعلقات ایمان (توحید، نبوت، معاد و ...) چیست؟ جواب آن است که کلید علم و بینش، فکر و اندیشه است در این زمینه آیات فراوانی وجود دارد مثل «کذالک نفصّل الایات لقوم یتفکّرون»[4] و آنچه از آیات قرآن به دست می آید این است که ایمان مقتضی عمل صالح می باشد و ما را بر انجام عمل صالح و در نتیجه اکتساب صفات اخلاقی سوق می دهد مثل آیة 37 سورة بقره که می فرماید: «فإن آمنوا بمثل ما آمنتم فقد اهتدوا» البتّه ایمان در صورتی می تواند فضائل اخلاقی و اعمال صالح و تقوا را بیفزاید که زنده و فعال و به تعبیری ایمان مطلق و کامل باشد نه این که ایمان به بعض باشد ایمان به خدا و کتاب خدا باشد امّا ایمان به رسول خدا و امامت نباشد ایمان تبعیضی به شدت در قرآن نهی شده است «افتؤمنون ببعض الکتاب و تکفرون ببعض فما جزاء من یفعل ذلک الاخزی فی الحیوة الدنیا و....»[5]
3 کمک گرفتن از عقل و شرع جهت گزینش صفات نیکو
وقتی که انسان به این مرحله (کسب ایمان) دست یافت در مرحله عمل و گزینش صفات نیکو باید از همان عقلی که خدا و توحید را برایش اثبات کرد کمک بگیرد تا کار «خوب» را از کار «بد» تشخیص بدهد، البته آنچه را در این زمینه عقل می فهمد از عقل و آنچه را نمی فهمد باید از شرع دریافت کند.[6]
4 دقت در آثار و پیامدهای اعمال
توجه کامل به رشد و بالندگی معنوی انسان ها، اجرای عدالت، تصحیح نیت ها در جهت قرب الهی و افزایش بصیرت اسلامی انسان ها از مهم ترین اصول موضوعه فضایل اخلاقی در دینداری جامعه ی انسانی می باشد
علاوه بر این باید در آثار فعل و ترک کارهای خوب و بد نیز به دقت بیندیشیم تا از عواقب بد اعمال ناپسند در امان باشیم، ظهر الفساد فی البر والبحر بما کسبت ایدی الناس لیذیقهم بعض الذی عملوا لعلّهم یرجعون»[7] مهم ترین انگیزه برای کار شایسته محبت خدا و اولیاء خداست محبت الهی است که در برابر همه گناهان و جاذبه َهای منحرف کننده به انسان استقامت و پایداری می دهد در حدیثی قدسی آمده یا موسی حبِّبنی الی خلقی» مرا به خلق محبوب کن[8] خدا در قرآن کریم در یک آیه به صورت مختصر و مفید بهترین راهکار را ارائه می دهد می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا علیکم انفسکم لا یضرکم من ضلّ اذ اهتدیتم...»
در آخر توجه به چند نکته ضروری است:
آنچه در این نوشتار متذکر شدیم مربوط به بعد فردی موضوع بود اما باید در نظر داشت که اسلام دینی اجتماعی است و مسائل فردی آن نیز آهنگ اجتماعی دارد، که از آنها در جهت گسترش دینداری مطلوب انسانی با اصلاح و تقویت روابط اجتماعی بهره می گیرد و البته میان فضایل اخلاقی و دینداری مطلوب در جامعه ی انسانی ارتباطی عمیق و تنگاتنگ برقرار است .
بنابر این شاید بتوان گفت که توجه کامل به رشد و بالندگی معنوی انسان ها، اجرای عدالت، تصحیح نیت ها در جهت قرب الهی و افزایش بصیرت اسلامی انسان ها از مهم ترین اصول موضوعه فضایل اخلاقی در دینداری جامعه ی انسانی می باشد.
پی نوشتها:
[1] . سورة اعراف، آیة 179.
[2] . سورة اعراف، آیة 169.
[3] . سورة فاطر، آیة 28.
[4] . سورة یونس، آیة 24.
[5] . سورة بقره، آیة 85.
[6] . همان.
[7] .سورة روم، آیة 4.
[8] . اخلاق در قرآن، آیت الله مصباح.
[9] . المیزان، ج 6، ص 238.
منابع:
حسن منتظری- مرکز مطالعات و پژوهش َهای حوزه علمیه
سایت اندیشه قم
سایت حوزه
سایت راسخون
