حکم مسح پا

حضرت آیت الله حاج سیدمحمد موسوی (دامت توفیقاته)

با سلام

سئوال:

آیا برای مسح پا حتما باید انگشت شست پا مسح شود یا هر کدام از انگشتها کافی است؟

جواب

بسمه تعالی

در مسح پا لازم نیست انگشت شست مسح شود.

نظر مراجع عظام در خصوص مسح پا در ادامه مطلب

سوال: مقدار واجب مسح پا، از حیث طول و عرض چیست؟

امام خمینی(ره):

طول: باید از سر یکی از انگشت ها تا برآمدگی روی پا مسح کند.

عرض: به هر اندازه باشد کافی است.         

(توضیح المسائل، 1371، ص 32، م 252 و 253 و 254 و تحریرالوسیله، 1424هـ ق، ج1، ص 20، م 15)

 

آیت الله اراکی(ره):          

طول: باید روی پاها را از سر یکی از انگشت ها تا برآمدگی روی پا مسح کند و احتیاط واجب آن است که تا مفصل را هم مسح نماید.

عرض: پنهای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است. 

(توضیح المسائل، 1372، ص 46، م 251، 252 و 253 و احکام الواضحه، ج1، ص 45، م 251)

 

آیت الله بهجت(ره):          

طول: باید از سر یکی از انگشتان تا بر آمدگی روی پا مسح کند.

عرض: پنهای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است. 

(توضیح المسائل، 1382 ص 52، م 252 و 253 و جامع المسائل، 1384، ج 1 ص 90، احکام وضو)

 

آیت الله تبریزی(ره):         

طول: باید از سر یکی انگشتان تا بر آمدگی روی پا را مسح نماید و احتیاط واجب آن است که تا مفصل مسح نماید.

عرض: پنهای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است. 

(توضیح المسائل، 1378، ص 55، م 258 و 259 و منهاج الصالحین، 1426 هـ ق، ج 1، ص 32 الرابع)

 

آیت الله خامنه ای(دام ظلّه):         

الف) مقدار مسح پا و مسح سر را توضیح فرمایید.

باسمه تعالی. مسح به هر اندازه که باشد کافی است و مسح پا از نظر طول از سر یکی از انگشتان تا مفصل و از نظر عرض به هر مقداری که باشد کافی است.

ب) آیا مسح پا باید شامل کنار انگشتان پا نیز شود؟

باسمه تعالی. مسح کنار انگشتان پا لازم نیست.     

(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)

 

آیت الله خویی(ره):          

طول: باید روی پاها را از سر یکی از انگشت ها تا برآمدگی روی پا مسح کند و احتیاط واجب آن است که تا مفصل مسح نماید.

عرض: پهنای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است، ولو به اندازه یک انگشت پا کمتر.     

(توضیح المسائل، 1422 هـ ق، ص 44، م 258 و 259)

 

آیت الله سیستانی(دام ظلّه):       

طول: باید از سر یکی از انگشت ها تا مفصل مسح نماید.

عرض: پنهای مسح به هر اندازه باشد کافی است ولو به اندازه یک انگشت یا کمتر از یک انگشت.  

(توضیح المسائل، 1425 هـ ق ، ص 52، م 251 و 252، 1425 هـ ق ،ص 28، م 4 و العروة الوثقی مع تعلیقه، 1425هـ ق، ص 162، بحث الرابع)

 

آیت الله شبیری زنجانی(دام ظلّه): 

طول: از سر یکی از انگشتان تا بر آمدگی روی پا را مسح کند و احتیاط (این احتیاط، احتیاط مطلق است قید واجب ندارد پس مکلف می تواند هم به این احتیاط عمل کند و هم به فتوای مجتهد دیگری رجوع نماید. البته از نظر آیت ... شبیری زنجانی اگر قید واجب همراه احتیاط باشد، حکم فتوی را دارد و رجوع جایز نیست.)  آن است که تا مفصل را هم مسح کند.

عرض: احتیاط آن است که مسح پا به اندازه پهنای سه انگشت بسته باشد.     

(المسائل الشرعیه، ص 58، م 258 و 259 و توضیح المسائل، 1384، ج 1، ص 60، م 258، 259 و 260)

 

آیت الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):

طول: بنابر احتیاط واجب از سر انگشت ها تا مفصل را مسح نماید.

عرض: پنهای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است. 

(هدایة العباد، ج1، ص 20، م 108)

 

آیت الله فاضل لنکرانی(ره) 

طول: باید از سر یکی از انگشت ها تا برآمدگی روی پا مسح کند و بنابر احتیاط واجب تا مفصل را مسح کند.

عرض: پهنای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است. 

(العروة الوثقی مع تعلیقات، ص 139، الرابع، و توضیح المسائل، 1383، ص 42، م 257، 258  و 259)

 

ایت الله گلپایگانی(ره):     

طول: بنابر احتیاط واجب از سر انگشت ها تا مفصل را مسح نماید.

عرض: پهنای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است. 

(هدایة العباد، ج 1، 1413هـ ق، ص 26، م 108)

 

آیت الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):   

طول: روی پا سرانگشت ها را تا برآمدگی پشت پا مسح کند.

عرض: کافی است به اندازه یک انگشت مسح کند.    

(توضیح المسائل، 1382، ص 59، م 272 و 273)

 

آیت الله نوری همدانی(دام ظلّه):   

طول: از سر یکی از انگشت ها تا برآمدگی روی پا.

عرض: پهنای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است. 

(توضیح المسائل، 1383، ص 56 و 57، م 253، 254و 255 و منتخب المسائل، 1420 هـ ق)

 

آیت الله وحید خراسانی(دام ظلّه):  

طول: از سر یکی از انگشت ها تا برآمدگی روی پا است.

عرض: پنهای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است. 

(توضیح المسائل، 1379، ص 234، م 259، 258 و 260 و منهاج الصالحین، ص 24، الرابع)

درباره‌ی مقدار مسح پا در وضو، فقها اختلاف نظر دارند،

1. بعضی مقدار آن را از سر یکی از انگشتان تا برآمدگی روی پا کافی می‌دانند. (آیات عظام خمینی ره، نوری همدانی دام ظله، فاضل لنکرانی ره)

2. بعضی آن را تا مفصل پا (کمی بالاتر از برآمدگی) واجب می‌دانند. (آیة الله خامنه‌ای دام ظله)

 3. برخی مسح تا مفصل پا را بنا بر احتیاط، واجب می‌دانند. (آیات عظام ، سیستانی، تبریزی، خویی، شبیری، گلپایگانی، صافی، اراکی)

4. بعضی نیز مسح تا مفصل را احتیاط مستحب دارند. (آیات عظام مکارم شیرازی و بهجت؛ ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص157)

در هر حال، بر فرض سۆال، وضوی چنین شخصی صحیح است و از این به بعد به فتوای مرجع خویش عمل کند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

نسبت به گذشته محکوم به صحّت است و از این به بعد، تا مفصل، مسح نمایید.

 

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

حضرت آیة الله احتیاط دارند می‌توانید به فقیه دیگر رجوع کنید با رعایت اعلم فالاعلم.

 

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

در فرض سۆال وضو صحیح است ولی احتیاط مستحب این است که تا مفصل پا مسح نماید.

 

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

در مسح پا لازم است از سر یکی از انگشت‌ها تا برآمدگی روی پا مسح شود.

 

سوال: مسح پا در وضو به اَشکال زیر چه حکمی دارد؟ 1. مسح هر دو پا ،هم زمان با هم؛ 2. مسح پای چپ اول و بعد پای راست؛ 3. مسح پای راست با دست چپ و پای چپ با دست راست...

پاسخ:

 1. جایز است، امّا مستحب است مسح پای راست را اول انجام دهد.[1]

 2. جایز نیست. [2]

 3. جایز است، اما، احتیاط مستحب[3] آن است که مسح پاى راست را با دست راست و مسح پاى چپ با دست چپ انجام دهد.[4]

 

پاسخ مراجع عظام تقلید به پرسشی در همین موضوع، این چنین است:

سوال: چنانچه در وضو یک بار پا را مسح کنیم ولى آب خوب آن را فرا نگرفت وظیفه چیست؟ گاهی در هنگام وضو گرفتن، زمانی که پاها را مسح می کشیم احساس می شود که کف دست، آن خیسی و تر بودن لازم را بر روی محل مسح پا انتقال نداده است. آیا می شود دراین مواقع دوباره پاها را مسح کشید؟

جواب: محل را خشک کنید و دوباره (با ترىِ آب وضوى که در دست مانده) مسح کنید، یا چنانچه قسمتى را که خشک مانده از سر یکى از انگشتان پا تا برآمدگى (آیات عظام: خامنه ای،سبحانی: «تا مفصل پا مسح کند»، امام خمینى، توضیح المسائل (محشّى)، محقق و مصحح، بنى هاشمى خمینى، سید محمد حسین، ج‌1، ص 201، ‌دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ هشتم، 1424ق؛ صافی: «واجب آن است که تا مفصل- جایى که پا خم مى‌شود- را نیز مسح کند»، صافی گلپایگانى، لطف الله، احکام نوجوانان، ص 47) روى پا مسح کنید بى‌اشکال است. (فاضل لنکرانى، محمد، جامع المسائل، ج‌1، ص 50، انتشارات امیر قلم، قم، یازدهم، ه ‍ ق؛ تبریزى، جواد، رساله احکام جوانان و نوجوانان، ص 133، بی نا، قم، چاپ اول، بی تا؛ بهجت، محمد تقى ، استفتاءات، ج‌1، ص 140، نشر دفتر حضرت آیة الله بهجت، قم، چاپ اول، 1428 ق؛ توضیح المسائل (محشى )، ج‌1، ص 180)

 

پی نوشتها:

[1]. امام خمینى، توضیح المسائل (محشى)، ج‌1، ص 172‌، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ هشتم، 1424 ه ‍ ق‌؛ البته برخی از فقها تقدم مسح پای راست بر پای چپ را بنابر احتیاط واجب لازم می‌دانند که در این موارد می‌شود به دیگر فقها که لازم نمی‌دانند مراجعه نمود؛ آیت الله شبیری: (و باید پاى چپ را پیش از پاى راست مسح نکند و بنابر احتیاط همزمان نیز مسح ننماید)؛ شبیری زنجانی، رساله توضیح المسائل، ص 62)

[2]. امام خمینى، توضیح المسائل (محشى)، ج‌1، ص 172‌.‌

[3].آیت الله خویی: (احتیاط واجب آن است که...) همان ص 157.‌

[4]. همان ص 157 و 172.