ستاره هدایت

شیخ مرتضى انصارى معروف به «شیخ اعظم» یکی از بزرگان علمای اسلام و شیعه، روز عید غدیر خم سال ‏1214 هجرى قمرى، در شهر دزفول و در خاندان فضل و ادب به دنیا آمد.مرتضی، بزرگترین فرزند شیخ محمد امین انصارى بود. نسب خاندان انصارى به ‏جابر بن عبد الله انصارى، صحابى معروف پیامبر اسلام ( صلى الله علیه و آله و سلم) مى‌‏رسد.

تحصیلات‏ شیخ

مراحل ابتدایى تحصیلات ایشان نزد عموى بزرگوار و پدر محترمشان بود. در سال 1232 هجرى قمرى، همراه والد مکرم خود جناب ملا امین انصارى به زیارت ائمه در عراق مشرف شد. یک روز در درس آقا سید محمد مجاهد فرزند آقا سید على صاحب ریاض، مسأله‏اى عنوان شد. شیخ انصارى هم عقیده خود را بیان کرد. نظر او مورد توجه آن استاد قرار گرفت. استاد، از پدر شیخ درخواست کرد او را در نجف بگذارد تا تحصیلاتش را ادامه دهد و این درخواست مورد قبول پدر واقع گشت.

شیخ انصارى چهار سال در محضر بزرگان ادامه تحصیل داد تا اینکه داود پاشا، والى بغداد، از طرف سلطان روم به محاصره کربلا مأمور شد و در نتیجه، اکثر طلاب و محصلین به کاظمین مهاجرت کردند و شیخ مرتضى انصارى هم به وطن اصلى خود یعنى دزفول برگشت.

استادان شیخ

شیخ از محضر اساتید بزرگوارى همچون شیخ حسین انصارى دزفولى، شریف العلماء مازندرانى، شیخ موسى کاشف الغطاء، سید محمد مجاهد، شیخ على کاشف الغطاء، حاج ملا احمد نراقى و سید علی شوشتری تلمذ نمود.

مرجعیت‏ شیخ

شیخ انصاری در نجف کرسى استادى داشت تا اینکه در سال 1266 هجرى قمرى، از طرف شیخ محمد حسن نجفی، صاحب جواهر به مرجعیت عامه رسید. صاحب جواهر در بستر مرگ دست شیخ را گرفت و گفت: این مرد بعد از من مرجع شما خواهد بود.

شاگردان شیخ‏

در جلسه درس شیخ انصاری، قریب پانصد نفر حاضر مى‏شد. معروف است هر کس در محضر درس شیخ حاضر شد مجتهدى مسلم و عالمى نامدار گردید و این هم یکى از امتیازاتى است که شیخ به علماى پیشین داشته و از جمله مزایایى است که از بین علماى اسلام منحصرا به شیخ اختصاص یافته است.

یکى از شاگردان شیخ، سید جمال الدین اسد آبادى است که چهار سال از محضر شیخ استفاده برد (بین سالهاى 1266- 1270 هجرى قمرى) و تحصیلات خود را در حضور شیخ به پایان رسانید.

تمام مخارج سید در این چهار سال به عهده شیخ بود و شیخ به او لطف و محبت فراوان نشان مى‏داد. سید جمال، در سال 1270 هجرى قمرى به دستور شیخ به هندوستان رفت.

از دیگر شاگردان برجسته شیخ مى‏توان به میرزاى شیرازى، رهبر مذهبى جنبش تنباکو اشاره نمود.

از دیگر شاگردان شیخ، می‌توان به آخوند خراسانی و آخوند ملا حسینقلی همدانی اشاره کرد.

در کتاب زندگانى و شخصیت شیخ انصارى که توسط کنگره جهانى بزرگداشت دویستمین سالگرد تولد شیخ انصارى (رحمه الله تعالی) انتشار یافته است نام 316 نفر را ذکر کرده اند.

تألیفات‏ شیخ

آثار قلمى فراوانى از شیخ مرتضى انصارى بر جاى مانده که از مهم ترین آنها کتاب رسائل ومکاسب ایشان است که سالهاست از متون اصلی درسهای حوزه های علمیه می باشد

وفات‏ شیخ

شیخ انصارى در شب 18 جمادى الثانى سال‏1281 هجرى قمرى، در نجف اشرف دار فانى را وداع گفت و پس از 67 سال زندگى پر بار، روح بلندش به عالم ملکوت پرواز نمود.

پیکر آن مرجع بى‏مثال و عالم نامدار، با حضور خیل بی‌شمار علما و شیعیان با عظمت خاصى تشییع شد و در باب قبله صحن مطهر مولاى متقیان حضرت على علیه‌السلام در نجف اشرف به خاک سپرده شد.

علامه طهرانی در کتاب مهر تابان می‌نویسد: «مرحوم شیخ أنصارى (رحمه الله تعالی) وصیّت کرده بود که بر جنازه او مرحوم آقا سیّد على شوشترى نماز بخواند و لذا بعد از رحلت شیخ، مرحوم شوشترى بر او نماز گزارد. و مرحوم شوشترى در مسند تدریس شیخ نشست و از همان جائى که شیخ درس مى‏گفت، درس را ادامه داد و شش ماه تدریس کرد و سپس رحلت نمود.

فقهای نامدار شیعه، ص 341 و 342